1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme
Okuduğunuz metne göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Kanser ve hücre bölünmesi arasındaki ilişki nedir?
Cevap: Kanser ve hücre bölünmesi arasındaki ilişki, kontrolsüz hücre bölünmesinin kanserin temel nedenlerinden biri olduğunu gösterir. Kanserli hücreler normal düzenlemeleri kaybeder ve kontrolsüz bir şekilde çoğalır, bu da tümörlerin veya kitlelerin oluşmasına neden olur.
2. Kanser önlenebilir bir hastalık mıdır? Kanserden korunabilmek için bireylerin hayat tarzında ne gibi değişiklikler yapılabilir?
Cevap: Kanser, önlenmesi veya riskinin azaltılması mümkün olan bir hastalıktır. Sigara içmeyi bırakmak, sağlıklı bir diyet benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, alkol tüketmemek ve güneşten korunmak gibi yaşam tarzı değişiklikleri kanser riskini azaltabilir. Ayrıca, düzenli tıbbi kontroller ve erken teşhis de kanserle mücadelede önemlidir.
3. Kanserin önlenmesi için yapılan harcamalar, kanserin tedavi edilmesi için yapılan harcamalara göre çok daha azdır. Bu durumu yorumlayınız.
Cevap: Kanserin önlenmesi, sağlık maliyetlerini azaltma ve toplum sağlığını iyileştirme açısından önemlidir. Ancak birçok sağlık sistemi, tedaviye daha fazla kaynak ayırabilir, bu da önleyici önlemlerin finanse edilmesine daha az kaynak bırakabilir. Bu dengesizlik, sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve kanserin önlenebilir risk faktörlerine odaklanmanın önemini vurgular.
4. Sağlık konusunda genel ağ ve televizyonda yer alan haberlerin güvenilirliği hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu bilgilerin güvenilirliğini sorgulamak için nasıl bir yol izlersiniz?
Cevap: Sağlık konularında, genel ağ ve televizyondaki haberlerin güvenilirliği değişkenlik gösterebilir. Güvenilir bilgilere ulaşmak için kaynağın güvenirliğini ve kaynağın sağladığı verilerin bilimsel temele dayalı olup olmadığını değerlendirmek önemlidir. Farklı kaynakları karşılaştırarak, uzman görüşlerine başvurarak ve bilimsel araştırmaları inceleyerek daha güvenilir bilgilere ulaşmak mümkün olabilir.
5. Genel ağ ve televizyonda kanser ile ilgili bilimsel ve doğru olmayan haberlerin toplum sağlığı üzerindeki etkileri neler olabilir?
Cevap: Genel ağ ve televizyonda kanserle ilgili yanlış veya bilimsel olmayan haberler toplum sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu haberlerin neden olabileceği olumsuz etkiler arasında gereksiz korku ve anksiyete, yanlış tedavi seçimleri, erken teşhis ve önleme fırsatlarının kaçırılması, halk sağlığı sorunları ve bilimsel araştırma finansmanının zarar görmesi yer alır. Bu nedenle, kanserle ilgili haberlerin güvenilirliğini sorgulamak ve bilimsel kaynaklardan bilgi edinmek önemlidir.
Proje Çalışması
Proje adı : Hücre Bölünmelerini Modelleyelim
Amaç : Hücre bölünmelerini ifade eden model oluşturma, bölünme evrelerini görsel modeller kullanarak açıklama Süre : 2 hafta
Dikkat Etmeniz Gerekenler
• Bu projede sizlerden mayoz bölünmenin iki ya da üç boyutlu bir modelini oluşturmanız ve oluşturduğunuz modeli sınıfınızda sunmanız beklenmektedir.
• Bu proje çalışmasını üçer ya da dörder kişilik gruplar hâlinde yapmalısınız. Çalışma yapacağınız arkadaşlarınızı belirleyerek kendi çalışma grubunuzu oluşturmalısınız.
• Çalışmanız için bir plan yapmalısınız.
• Projenizin verimli ve zamanında tamamlanması için aranızda iş bölümü yaparak grubunuzdaki her bireyin sorumluluklarını belirlemelisiniz. Kendinize ve grup arkadaşlarınıza karşı sorumluluğunuzu yerine getirmelisiniz.
• Her model, bölünmenin tüm evrelerini içermeli ve kromozom, sentriyol, iğ ipliklerinin hücre bölünmesindeki rolünü açıklayıcı nitelikte olmalıdır.
• Oluşturacağınız modelde ip, karton, boncuk, strafor gibi malzemelerin yanı sıra evinizde bulabileceğiniz atık malzemelerden de yararlanabilirsiniz.
• Hazırladığınız modeli sınıfınızda sunmalısınız.
• Sunumunuzu 10 dakikada sunulacak şekilde hazırlamalısınız.
• Projenizi öğretmeninizin belirlediği tarihe kadar bitirmelisiniz.
Proje Adı: Hücre Bölünmesini Anlatan Proje
Amaç: Hücre bölünmesini anlamak, mitoz ve mayoz süreçlerini öğrenmek ve bu süreçleri pratik olarak gözlemlemek.
Malzemeler:
• Mikroskop
• Lam ve lamel
• Soğan kökleri
• Saat camı
• Asetoorsein (veya başka bir hücre boyası)
• Kesme tahtası ve bıçak
• Proje sunumu için poster veya slayt materyali
Proje Süreci:
Teorik Bilgi: Projenize başlamadan önce, hücre bölünmesi, mitoz ve mayoz süreçleri hakkında temel bilgileri araştırın. Bu konuda kaynaklar ve kitaplar kullanabilirsiniz.
Pratik Gözlem (Mitotik Bölünme):
Soğan köklerini kullanarak mitozu gözlemlemek için önce soğan köklerini kesin.
Kesilen kökleri saat camına yerleştirin ve asetoorsein solusyonu ile boyayın.
Lam ile kaplayarak ince kesitleri hazırlayın.
Mikroskop altında hücrelerin mitoz sırasındaki farklı evrelerini gözlemleyin ve resimlerini çekin.
Pratik Gözlem (Mayotik Bölünme):
Mitotik bölünme gözlemlerini tamamladıktan sonra, mayozu gözlemlemek için başka bir örnek hazırlayın. Örneğin, tuz karidesi yumurtalarını kullanabilirsiniz.
Tuz karidesi yumurtalarını lam ile kaplayarak ince kesitler hazırlayın ve mikroskop altında mayozun farklı evrelerini gözlemleyin.
Proje Sunumu: Gözlemlerinizle desteklenmiş bir proje sunumu hazırlayın. Sunumunuzda hücre bölünmesinin teorik kısmını açıklayın ve gözlemlerinizden elde ettiğiniz sonuçları paylaşın. Sunumunuzu posterler, slaytlar veya diğer görsel materyallerle destekleyebilirsiniz.
Sınıfa Sunum: Projenizi sınıfınıza sunun. Gözlemlerinizin sonuçlarını ve projenizin amacını anlatın. Mitoz ve mayoz arasındaki farkları vurgulayın.
Bu proje, hücre bölünmesinin temel konseptlerini öğrenmek ve gözlemlemek için etkili bir yol sağlar. Ayrıca bilimsel araştırma becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olur. Projenizi sunarken özgüvenle konuşmayı unutmayın ve sınıf arkadaşlarınızın sorularını yanıtlamak için hazır olun.
C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz.
1. Yukarıda bir hayvanın vücut hücrelerindeki mitoz bölünmeye ait evreler verilmiştir. Aşağıdakilerden hangisinde bu evrelerin gerçekleşme sırası doğru verilmiştir?
A) I – II – III B) II – I – III C) III – II – I D) III – I – II E) II – III – I
Cevap: D
2.
I. Üreme hızının yüksek olması
II. İki ayrı eşeyin DNA’larının birleşmesi ile genlerde oluşabilecek hataların telafi edilebilmesi
III. Yeni gen kombinasyonlarının oluşmasıyla uyum yeteneğinin artması
Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri eşeyli üremenin eşeysiz üremeye göre üstün yanlarındandır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D
3. Aşağıda verilen canlı grupları ile üreme şekli eşleştirmelerinden hangisi doğrudur?
A) Gül – Çelikle üreme
B) Amip – Partenogenez
C) Denizyıldızı – Boyuna bölünme
D) Kara yosunu – Rejenerasyonla üreme
E) Bira mayası – Partenogenez
Cevap: A
4. Yanda mayoz bölünmenin anafaz I evresinde olan bir hayvan hücresi gösterilmektedir.
Bu hücre ile ilgili olarak
I. Üreme ana hücresidir.
II. Profaz I evresinde iki tetrat oluşmuştur.
III. Bölünme tamamlandığında oluşan hücrelerde dörder kromozom bulunur.
ifadelerinden hangisi ya da hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
Yukarıdaki grafikte bir hücredeki bölünme sırasında DNA miktarındaki değişim gösterilmiştir. Aşağıda verilen 5 ve 6. soruları grafikteki bilgilere göre cevaplayınız.
5. Grafikte verilen bilgilerden yararlanılarak bu hücre ile ilgili
I. Üreme ana hücresidir.
II. Mitoz bölünme geçirmektedir.
III. Bölünme sonunda kromozom sayısı değişmez.
yargılarından hangisi ya da hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D
6. Grafikte DNA miktarının değişimi verilen hücre ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I numaralı zaman aralığında hücre interfazdadır.
B) II ve III numaralı zaman aralıklarında hücre mitotik fazdadır.
C) Bölünme sonucu toplam iki hücre oluşmuştur.
D) I numaralı zaman aralığında DNA replikasyonu gerçekleşmiştir.
E) II ve III numaralı zaman aralıklarında DNA baz dizilimi değişmiştir.
Cevap: E
7. Bitki ve hayvan hücrelerinde mitoz bölünme sırasında
I. Sitokinezin gerçekleşme şekli
II. Bir bölünme sonucu oluşan hücre sayısı
III. Kromozomların iğ ipliklerine tutunması
olaylarından hangisi ya da hangileri farklılık gösterir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: A
8. Aşağıdaki üreme olaylarından hangisinin canlılarda kalıtsal çeşitliliğin artmasında rolü yoktur?
A) Tozlaşma B) Partenogenez C) Rejenerasyonla üreme D) Döllenme E) Hermafroditlik
Cevap: C
9. Kromozomlarla ilgili olarak aşağıdaki ifadelerin hangisi doğrudur?
A) İnsanın üreme hücrelerinde gonozom sayısı ikidir.
B) İnsanda vücut hücreleri, homolog kromozom çiftlerinden yalnız birini bulundurur.
C) Krossing over, kromozomlardaki genlerin yapısını değiştirir.
D) Canlılarda gelişmişlik düzeyi arttıkça kromozom sayısı artar.
E) Kromozomlar üzerinde kalıtım birimi olan genler yer alır.
Cevap: E
10. Yukarıdaki görselde anlatılan üreme şekli ile ilgili olarak
I. Tarımsal üretimde hızlı üretim avantajı sağlar.
II. Kazanılmış iyi özelliklerin yeni canlıya aktarılmasını sağlar.
III. Yeni oluşan canlı, kullanılan çeliğin alındığı canlıyla aynı kalıtsal bilgiyi taşır.
IV. Tarımsal üretimde kalıtsal çeşitliliğin artmasını sağlar.
bilgilerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III D) II ve IV E) III ve IV
Cevap: C
11. Aşağıdakilerden hangisi mitoz bölünmenin bir özelliğidir?
A) Kromozom sayısını yarıya indirmesi
B) Kalıtsal çeşitliliğe neden olması
C) Sadece bir hücrelilerde gözlenmesi
D) Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerini oluşturması
E) Hücrenin kalıtsal özelliklerini koruması
Cevap: E
12. Yanda verilen eşeyli üreme şemasında numaralı olaylarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) I ve Il’de krossing over gerçekleşebilir.
B) I ve Il’de kromozom sayısı değişmez.
C) III’te DNA miktarı değişmez.
D) IV’te kalıtsal yapı değişir.
E) IV ’te homolog kromozomlar ayrılır.
Cevap: A
13. Ekmeğin mayalanması için kullanılan bira mayası, tek hücreli bir mantar türüdür. Hamura karıştırılan bira mayası, kısa sürede çoğalarak açığa çıkardığı karbondioksit gazı ile hamurun kabarmasını ve yumuşak bir kıvam almasını sağlar.
Yukarıda verilen canlıda gözlenen üreme şekli için
I. Mitoz bölünme ile gerçekleşir.
II. Oluşan yeni bira mayası hücreleri ana hücrelerden farklıdır.
III. Dişi ve erkek bireye gereksinim yoktur.
ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D
14. Bir arı kolonisinde aşağıdaki hücrelerin hangisi mayoz ile meydana gelir?
A) Dişi larvadan kraliçe arı
B) Kraliçe arıdan yumurta
C) Erkek arıdan sperm
D) Yumurta ve spermden zigot
E) Dişi larvadan işçi arı
Cevap: B
Hücre döngüsü üzerine çalışan bir bilim insanı olduğunuzu farz ediniz. Bir deney ortamındaki hücrelere DNA sentezinin başlamasını engelleyen bir madde ilave ediyorsunuz. Bu uygulama, hücre döngüsünün hangi evrede kalmasına neden olur? Düşüncenizin nedenini açıklayınız.
Cevap: DNA sentezinin başlamasını engelleyen bir madde eklemek, hücre döngüsünün S evresinde kalmasına neden olur. Hücre döngüsü, G1 (Birinci Büyüme), S (Sentez), G2 (İkinci Büyüme) ve M (Mitoz) fazlarından oluşur. S evresi, DNA replikasyonunun gerçekleştiği ve yeni DNA iplikçiklerinin sentezlendiği evredir. DNA replikasyonu, hücrenin tam kopyasını oluşturduğu önemli bir aşamadır. Eğer DNA sentezi engellenirse, bu aşama tamamlanamaz ve hücre yeni DNA’yı üretemez. Sonuç olarak, DNA sentezini engellemek, hücre döngüsünün S evresinde kalmasına neden olur ve bu da hücrenin bölünme sürecini tamamlayamayacağı anlamına gelir.
Tam bir bitkiyi oluşturabilme potansiyeline sahip bitki kısımlarından, yapay besin ortamlarında, steril şartlar altında kullanılan doku kültürü tekniğine mikroçoğaltım denir. Mikroçoğaltımla kısa bir sürede, dar bir alanda, yetiştirme mevsimine bağlı kalmaksızın virüslerden arındırılmış çok fazla sayıda bitki üretimi yapılabilir. Bu yöntemin kısa ve uzun vadede avantaj ve dezavantajları nelerdir? Tartışınız.
Avantajlar:
- Hızlı Bitki Üretimi: Mikroçoğaltım, kısa bir süre içinde büyük miktarlarda bitki üretimini mümkün kılar. Bu, bitki yetiştiricileri için hızlı ve etkili bir çoğaltma yöntemi sunar.
- Virüslerden Arındırma: Bitki materyali steril laboratuvar ortamlarında yetiştirildiğinden, bitkiler virüslerden arındırılmış olur. Bu, bitki hastalıklarını önleme ve kontrol etme açısından büyük bir avantajdır.
- Mevsime Bağlılık Yok: Mikroçoğaltım, herhangi bir mevsime bağlı kalmadan yıl boyunca yapılabilir. Bu, belirli bir mevsimde yetiştirilen bitkilerin sınırlarını kaldırır.
- Genetik Sabitlik: Mikroçoğaltım, bitki materyalinin genetik olarak sabit kalmasını sağlar. Bu, özellikle kaliteli veya özgün bitki tipleri için önemlidir.
Dezavantajlar:
- Yüksek Maliyet: Mikroçoğaltım işlemi, özel laboratuvar ekipmanlarına, steril koşullara ve uzman personele ihtiyaç duyar. Bu, başlangıçta yüksek maliyetli olabilir.
- Genetik Yoksulluk: Mikroçoğaltım, genetik çeşitliliği sınırlayabilir. Bitkilerin çok sayıda klonu üretildiğinde, tüm bitkiler aynı genetik materyale sahip olur ve bu, hastalıklara karşı hassaslık ve adaptasyon açısından sorunlar yaratabilir.
- Laboratuvar Geliştirme Süreci: Mikroçoğaltım için özgün bitki dokularının uygun bir laboratuvar protokolüne uyarlanması zaman alabilir. Bu, yeni bitki türleri veya çeşitleri için başlangıçta zorlayıcı olabilir.
- Uzun Vadeli Sürdürülebilirlik Sorunları: Bitkilerin uzun vadeli sürdürülebilirliği için mikroçoğaltımın kullanımı sınırlı olabilir. Genetik çeşitliliğin korunması ve adaptasyonun sağlanması için diğer üreme yöntemlerine ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak, mikroçoğaltım hızlı bitki üretimi ve hastalıklardan arındırma gibi avantajlar sunsa da, yüksek maliyet, genetik yoksulluk ve uzun vadeli sürdürülebilirlik sorunları gibi dezavantajları da beraberinde getirir. Bu nedenle, bitki üreticileri, mikroçoğaltımın avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirirken dikkatli bir şekilde düşünmelidirler ve gerektiğinde diğer üreme yöntemleri ile kombinasyon yapmalıdırlar.