Metin ve Türle İlgili Açıklamalar
Şarkı, bestelenmek için yazılan dörtlüklerden oluşan nazım şeklidir. Bent sayısı 3-5 arasında değişir. Bestelenmek için yazıldığından bent sayısı fazla değildir. Şarkılarda genellikle “aşk, sevgili, eğlence” gibi din dışı konular işlenir. Şarkıda tekrarlanan mısraya da nakarat denir. Şarkının kafiye düzeni “aaaA, bbbA…” şeklindedir. Bu türün şüphesiz en büyük şairi Lale Devri şairi Nedim’dir. Şeyh Galip, Enderunlu Fazıl, Leyla Hanım, Şeref Hanım bu türün gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
Divan edebiyatında “Mahallîleşme” yerli unsurların, gelenek ve göreneklerin edebiyata girmesi olarak 18. yüzyılda daha da hızlanır. Şiirlerinde yerli unsurları daha çok kullanan Nedim, bu anlayışın en güçlü temsilcisidir. Koşma ve türkülerin etkisiyle ortaya çıkan şarkı, Nedim ile yaygınlaşır. Divan edebiyatında öteden beri yazılmış olan murabbanın bestelenmiş şekli olan şarkı, divan şiirine Türkler tarafından kazandırılmış, bestelenerek söylenmek ve okunmak için yazılmıştır.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz şarkının yapı ve içerik özelliklerini aşağıdaki maddelere göre değerlendiriniz.
a) Birimlerde anlatılanları ve şiirin temasını defterinize yazınız.
Cevap: Eğlence, zevk ve sefa.
b) Okuduğunuz şarkının kafiyesini, kafiye örgüsünü ve varsa rediflerini bulup aşağıdaki tabloya yazınız.
Kafiye ve Redifleri
1. dörtlükte: “geldi” redif; “an” tam kafiye
2.dörtlükte: redif yok, “an” tam kafiye
3.dörtlükte: “ların” redif; “âz” zengin kafiye (â sesi iki ses kabul edilir, unutmayın)
4.dörtlükte: redif yok, “eng” zengin kafiye
5.dörtlükte: redif yok; “ül” tam kafiy
Kafiye Örgüsü: aaaa/bbba/ccca/ddda/eeea
2. Şiirde “Müjdeler gülşene kim vakt-i Çirâğangeldi” dizesinin tekrar edilmesinin nedeni ne olabilir?
Cevap: “Müjdeler gülşene kim vakt-i Çirâğan geldi” dizesinin tekrar edilmesinin nedeni sözün etkisini artırma, anlamı vurgulama, şarkının akılda kalıcığılığını sağlamaktır.
3. Okuduğunuz şiirde kullanılan “teşbih, istiare” sanatlarına birer örnek veriniz.
1. Dörtlük:
Şair sevgilisine yalvararak bayram olduğunu çıkıp gezmesini istediğini dile getiriyor.
Edebi sanatlar:
➜ Birinci mısrada mübalağa yapılmıştır.
➜ “Ey” seslenme edatı kullanılarak nida sanatı yapılmıştır.
➜ “Bülbül gibi nalan olduğum” sözleriyle kendini güle benzeterek teşbih yapılmıştır.
3. Dörtlük:
Şair feyz-âbâd, Asaf-âbâd, Sad-âbâd köşklerinden ve onların güzelliklerinden bahsederek, sevgilinin gelip onların güzelliklerini görmesini istediğini dile getiriyor.
Edebi sanatlar:
➜ “Ey” sözü kullanılarak nida sanatı yapılmıştır.
➜ “Mehlika” sözü sevgili yerine kullanılarak istiare yapılmıştır.
4. Okuduğunuz şiirde kullanılan imgeleri bulunuz.
Bülbülün keyfe gelip meclise gazel okuyarak gelmesi
Yanık seslerin alevlerinin yine canları ateşe verecek olması
5. İncelediğiniz şiirde divan şiirine ait hangi özellikler görülmektedir? Açıklayınız.
➜ Aruz ölçüsüyle yazılması
➜ İmgeli ve sanatlı bir dilin kullanılması
➜ Arapça ve Farsça kelime ve tamlamaların kullanılması
➜ Daha çok tam ve zengin kafiyelerin kullanılması
➜ Duygu ve düşünceler kalıplaşmış sözlerle; yani “mazmun”larla anlatılmıştır.
Etkinlik
1. Okuduğunuz şarkıyı bir çiçekle ifade etmek isteseniz hangi çiçeği seçerdiniz? Neden?
Cevap: Bu çiçek aşkı ve eğlenceyi anlatan bir çiçek olmalı… Mesela zarif, asil ve aşk anlamını ifade eden lale olabilir.
2. Nedim’in bir şarkısında “Gülelim, oynayalım, kâm alalım dünyadan” dizesiyle ifade ettiği hayat felsefesini okuduğunuz şiiri de düşünerek değerlendiriniz. Bu düşünceye katılıyor musunuz? Anlatınız.
Cevap: Okuduğumuz şarkı Nedim’in edebi kişiliğini ve epiküryen hayat anlayışını yansıtmaktadır. Nedim epiküryen dünya görüşüne sahiptir. Hayattan zevk alma, günü güzel yaşama, yaşanan zamanı mutlu geçirme Nedim’in şiirlerinin temel özelliğidir. Şair bu şiirde de Lale Devri’nin eğlencelerine ve mekanlarına yer vermiştir.
3. Okuduğunuz şarkı ile kasideyi içerik ve şekil açısından karşılaştırınız.
Nedim’in şarkısı: Nedim’in şarkısı baharın gelişinden duyduğu mutluluktur. Dörtlüklerle yazılmıştır. Aruz ölçüsü kullanılmıştır. Kafiye örgüsü aaaa/bbba/ccca/ddda/eeea… şeklindedir. Süslü ve sanatlı bir dil kullanılmıştır.
Su Kasidesi: Su kasidesi Hz. Muhammed için yazılmış bir övgüdür. Beyitlerle yazılmıştır. Aruz ölçüsü kullanılmıştır. Kafiye örgüsü aa/ba/ca/da/ea/fa/ga… şeklindedir. Süslü ve sanatlı bir dil kullanılmıştır.