Garip Akımı (Birinci Yeni)

Garipçiler, kendilerine olan şiirin tekdüzeliğine, biçimciliğine, şaireneliğine, karşı çıkarak, beyannamelerini ortaklaşa kaleme aldıkları "Garip" adlı kitapta duyururlar. Kitapta yer alan Peotika (şiir anlayışı yazısı) Orhan Veli'ye aittir. Kitap, "Bu kitap sizi alışılmış şeylerden şüpheye davet edecektir." ifadesiyle okuyucuya sunulur ve o zamana kadar gelen Türk şiiri anlayışlarını toptan reddettiklerini ilan eder.

Garip Ön Sözü'nde Orhan Veli, önce şiirin ana unsurları olarak kabul edilen vezin ve kafiyeyi reddeder. Kafiyeyi ilk insanlar şiirin ikinci satırını hatırlayabilmek için icad etmişlerdir; fakat sonradan onda bir güzellik fark etmişlerdir, der. Kafiyeyi vezinle birleştirerek de bir maharet ortaya çıkardıklarını düşünmüşlerdir ve insanlık tüm sanatlarda bu tarz oyunlara hep başvurmuştur, oysa eski devirlerden bu yana çok zaman geçmiştir ve insan gelişmiş, ilerlemiş; dolaysıyla böyle ilkel sanat oyunlarına ihtiyaç yoktur. Vezin ve kafiyeye rağmen şiirde bir iç ahengin yakalanması gerektiğini belirten Orhan Veli, şiiri başka sanatlardan ilham alan bir meta haline getirmeye de karşı çıkar. Şiirin ne musikiyle ne resimle, nede mimariyle uzaktan yakından bilgisi olamaz, şiir başlı başına bir iştir ve şair şiirle müstakil olarak ilgilenmelidir. Bu sözleri özellikle Ahmet Haşim'in şiir anlayışına itirazdır. Orhan Veli'ye göre şiirde tabiat herkesin kullandığı dille anlatılmalı, mecaz ve istiarelerin yapaylığından kurtulmalıdır. Eski şiire ait her şeyden özellikle de şairenelikten uzak durulmalıdır. Garipçilerin şiirleri yüksek idaellerden ve hülyalardan uzaktır, onlar küçük insan basit hislerin peşindedirler. Süleyman Efendi'nin nasırı bunun en belirgin örneğidir. Garip akımı Orhan Veli'nin ölümüyle etkisini yitirmiş, bu akımın peşinden giden şairler bir müddet sonra başka yollara ayrılmışlardır.

Eski şiire tepki olan Garip Akımı üç şairin adına bağlanır:

• Orhan Veli Kanık,
• Oktay Rifat Horozcu,
• Melih Cevdet Anday.

Garip Akımı'nın Temel Özellikleri

• Ölçü ve kafiyeye karşı çıkmışlardır.
• Günlük konuşma dilini şiire uygulamaya çalışmışlardır.
• Mecaza, süse ve suniliğe karşı çıkıp; yalnızlığa önem verdiler.
• Halk şiirinin anlatım ve deneyimlerinden faydalandılar.
• O güne kadar şiirimizde kullanılmayan bir takım sözcükleri kullandılar.
• Sıradan insanlar şiire konu olmuştur.
• Yaşama sevinçlerini fazlasıyla şiire yansıtmışlardır.
• Kaynağını batı şiirinden alan Garip akımı eskiye ait olan her şeyin karşısında olup özellikle şairane söyleyişin karşısında olmuşlardır.
• Şiirde söz ve anlam oyunları bırakılmıştır.

Bir önceki yazımız Poetika nedir yazımızı buradan okuyabilirsiniz.